حقوق متقابل مردم و حکومت در نهج البلاغه

حکومت و دولت یکی از اصلی ترین مباحث رشته حقوق و علوم سیاسی است .تاریخ اندیشه های سیاسی، سرشار از تلاش اندیشمندان مختلف برای دست یابی به بهترین و آرمانی ترین نوع نظام سیاسی می باشد که به بهترین و مطلوبترین وجه، روابط بین حکومت و فرد ( حاکمان و فرمانبران) را بهسازی و تدوین نمایند.با توجه به تاسیس بیست و چهارساله نظام جمهوری اسلامی ایران و نیاز مبرم این نظام به الگوبرداری نظری و عملی از نظام حکومتی امام علی (ع) این رساله به رشته تحریر درآمده است. در این رساله ابتدا جایگاه مردم و اهداف حکومت در نظام های عمده سیاسی حقوقی به ویژه نظام لیبرال دمکراسی و نظامهای تمامیت خواه (توتالیتر) مشخص شده است. گرچه منکر پاره ای از شایستگی های حکومت دمکراسی نیستیم، اما این نظامها دارای عیب های عمده و اساسی می باشند. از عمده ترین معایب این نظامها ، افراط و تفریط هایی است که بانیان فلسفه نظری این نظامها مرتکب آن شده اند. عقاید آبا کلیسا باعث قدرت یافتن پاپ و حکومت هزارساله کلیسا بر امور دینی و دنیوی اروپائیان گردید. ولی عملکرد بسیار بد کلیسا از جمله تفتیش عقیده ، مجازات عقیده ، فساد و بدعت باعث گردید که عصر جدید ( رنسانس ) با رفرماسیون ، دین پیرایی و انسان مداری آغاز گردیده و دین به گوشه کلیساها رانده شود. در فصل دیگر دولت و حکومت در عصر جاهلیت مورد بررسی قرار گرفته است . هدف این فصل اثبات این فرضیه است که پیش از ظهور اسلام ، اعراب جاهلیت از داشتن حکومت و دولت به مفهوم واقعی بی بهره بوده اند. و پس از ظهور پیامبر اکرم محمد (ص) و تشکیل دولت اسلامی بود که این اعراب در زیر پرچم اسلام گرد آمدند و تشکیل حکومت دادند. اما پس از رحلت پیامبر (ص) با تغییر در مسیر رهبری جامعه ، اعراب به اکثر سنتهای جاهلی خویش برگشته به نحوی که امام علی (ع) فلسفه پذیرش خلافت را به هم خوردن عدالت اجتماعی و منقسم شدن مردم به دو طبقه سیر سیر و گرسنه گرسنه در جامعه ذکر می نماید. اما در فصل دیگری دولت آفتاب ( حکومت امام علی (ع) مورد بررسی قرار می گیرد. در این راستا فلسفه سیاسی امام علی (ع) ، لزوم حکومت از دید ایشان ، اهداف حکومت ، مبنای حقوق و قانون ، وظایف حکومت در قبال مردم ، مبنای مشروعیت حکومت ، حقوق مردم ، وظایف حکومت همچنین وظایف مردم و حقوق حکومت از دید امام علی (ع) مورد بررسی و نقد قرار می گیرد.